Tüm Evrene Aytmatov’dan Selam Var
Abdıldacan Akmataliev
Türkiye Türkçesine aktaran:Kalmamat Kulamshaev
Manas Yayıncılık, 2019, s.154, Elazığ






        Kırgızların yetiştirdiği büyük yazarlardan biri olan Cengiz Aytmatov, sadece Türk edebiyatında değil; dünya edebiyatında da seçkin bir konum elde etmiştir. Eserlerini, bulunduğu coğrafyanın tabiri caiz ise havasından suyundan beslenerek büyük bir içtenlikle yazmıştır. Halkının acılarını, özlemlerini, yaşamını, mücadelelerini, örfünü dile getirmiştir. Bu yönden bakıldığında büyük bir kültür taşıyıcılığı yapmış; Kırgızlara ait masal, destan, efsane, hikâye ve türkü gibi sözlü ürünleri dünyaya tanıtmıştır.
Aytmatov en güzel aşk hikâyelerini anlatmış; yurduna,özüne yabancılaşmış mankurt tipini toplumu tahlil ederek romanlarında anlatmıştır. Yazar, toplumun öz değerlerine sahip çıkması ve bunu muhafaza etmesini dilemektedir. Aytmatov’un bu kıymetli eserleri farklı dillere çevrilmiştir. Ayrıca Aytmatov ve eserleri hakkında ilmi çevrelerce de araştırmalar süregelmektedir. Ord. Prof. Dr. Abdıldacan Akmataliev de bu araştırmacılardan biridir. Yalnız Akmataliev salt bir araştırmacı olarak kalmaz; aynı zamanda yazarın manevi oğlu olarak kendisine derin bir sevgi ve saygı duyar.Kalpten bağlılığını Aytmatov’un ölümünün ardından iç dünyasında barındırdığı duygu çağlayanını; özlemi ve acıyı şiirlerinde anlatır. Derin duygularla harmanlanan samimiyet yüklü bu şiirler okuyucu üzerinde büyük bir etki bırakmaktadır. Akmataliev, Aytmatov’a yeteri kadar ilgi gösterilmediğinden, fikirlerinin anlaşılmamasından veya uygulanmamasından dolayı üzgündür. Çünkü onun düşünceleri milleti diriltecek öğütlerdir. Onu anlamayan, hakikate erişmeyen kişi her şeyi unutan bir mankurt olmuştur:
Zamanında iyilikler yapan siz.
Zaman altın anlamayan kim ansız.
Mankurt gibi unuttular her şeyi,
Karşımızda, iki yüzlü, imansız .
Mankurt tipinin bertaraf edilmesi için tanınması gerekir. Akmataliev, şiirlerinde bu tipe özellikle ağırlık vermekte, üstadının düşüncesini devam ettirmektedir. Çünkü bugün mankurt tipli yöneticiler, kişiler etrafı sarmış bulunmaktadır:
Mankurt şimdi cirit atar! Galeyan;
(Mankurt bir tip olsa da adı Coloman.)
Sanki gelmiş mankurtların dönemi,
Mankurt üstün, olmuş bir de kodaman.
Yeni dönem yalan masal… Hederler,
“Dayan bekle, kalan asal”, he derler.
Umut verip onlar bu tür sözlerle,
İl mülkünü alan talan eder.
Akmataliev, Aytmatov’un vefatından sonra oluşan muazzam boşlukta mutsuzdur. Büyük törenlerin düzenlendiğini ama onların ne tadının ne tuzunun olduğunu söyler. Aynı zamanda ölümünün ardından ona yaraşan toplantıların yapılmadığını şiirinde ifade etmektedir:
O gün sizi gereğince anmadık,
Unutulmaz ruhunuza kanmadık.
Yangından mal kaçırırca davranıp
Bir “tören”de böyle olacak sanmadık .
Akmataliev, manevi oğul olarak babasını özlemektedir ve bu özlemini şiirlerinde dile getirmiştir. Kâh eski günleri yâd eden kâh Aytmatov’u rüyasında gören araştırmacı gerçekten acı çekmektedir. Ama o, Aytmatov’un adını anmaktan, özlemekten ve onun fikirlerini açmaktan yorgun düşmez:
Söylenmedi dilekler bu sende.
Göremedi okurlar bu sene de.
Her geçen gün unutmakta olsak da,
Adınızı ben anarım gene de.
…
Özledik biz kendinizi, bilseniz,
Ruhunuzu çınar misal eğseniz.
Ruh dünyası, rengi solmuş, neşesiz,
Işık saçan bir nur gibi girseniz .
Bu kitapta aynı zamanda Akmataliev, Aytmatov’u gördüğü rüyaları da anlatmaktadır. Araştırmacının her bir ayrıntıyı dahi unutamadığı bu rüyaları okuyucu ile paylaşması bu kitabı daha da çekici kılmaktadır.
Ayrıca Aytmatov, Akmataliv’e yazdığı bir mektupta ona “Ben sana kendime güvendiğim gibi güvenirim.” demişti. Akmataliev, bu cümle üzerine sevinçli şiirini kaleme alır, yüreğinde duyduğu mutluluğu hoş bir şekilde anlatır:
Güveniniz hiçbir zaman sarsmadım,
Makam, mansıp isteyerek varmadım.
Ancak size ömür, sağlık diledim,
Hayattayken güveniniz kazandım.
Son olarak, şiirler,Kırgızcadaki hece vezni ve estetik yapı gözetilerek Türkçeye aktarılmıştır. Şiirlerdeki özlem, acı, sitem, vefa gibi duygular okuyucuya geçecek bir şekilde aktarılmıştır. Şüphesiz bu da çevirmenin başarısını göstermektedir. Diyebiliriz ki bu şiirler hem Aytmatov’un fikri yönünün aydınlanmasına hem iki dostun birbirine olan vefasına ortak olmaya; hem de çevirmenin Türk halk şiirine uygun olarak özveri ile yapmış çevirisi ile estetik zevk duymaya hizmet edecektir.