Elazığ
İli Yer Adları Üzerine Bir İnceleme
Yrd. Doç. Dr. Mustafa Şenel
Manas Yayıncılık, 2013, S.892, Elazığ
“Elazığ İli Yer Adları Üzerine Bir İnceleme ” adlı eser,
Manas Yayıncılık tarafından Ali Emîrî Efendi’nin aziz
hatırasına ithafen yayınlanmıştır.
Son yıllarda, sosyal bilimlerin üzerinde önemle durduğu
konulardan birisi de insan-tabiat-kültür ilişkisidir. Ancak,
bütün ilim dalları bu ilişkileri ilmi sınırları içerisinde
çözmeye ve yorumlamaya gayret eder. Konusu yer adlarını
incelemek olan bilim dalının adı da Yer Adları Bilimi(Toponimi)dir.
Dar anlamda, dil bilimin bir kolu olan ve genel anlamda özel
adları inceleyen ad bilimin bir dalı olarak düşünülmektedir.
Yer Adları Bilimi(Toponimi) dalında Türkiye dışında yapılan
çalışmalar bir hayli yol almışken, Türkiye’de yapılan
çalışmaların tarihi çok eski değildir. İçişleri
Bakanlığı’nın 1967 yılında 7267 sayılı kanunla “ yabancı
kökten geldiği ve iltibasa yol açtığı” gerekçesi ile 12.200
köyün adını değiştirmesi ve bu değiştirme komisyonunda
tarihçilerden, türkologlardan ve bölgenin tarih ve ağız
özelliklerini bilenlerden yeterince faydalanılmaması, zaten
yeni başlamış toponimik çalışmaları ve tasnif denemelerini
olumsuz etkilemiştir. Özellikle bazı yer adlarının
bilinçsizce değiştirilmesi bu konuda ciddi problemler
doğurmuştur.
Alanında, çalışma metodu olarak ilk ve tek olan bu çalışmada
yazar, Elazığ ili yer adlarını incelemiştir. Titiz ve zor
bir çalışmayla, 1/25.000 ölçekli 93 adet haritadan il
sınırları içerisindeki yaklaşık 11.000 (ilçe, kasaba, köy,
mezra, dere, tepe, dağ, mevkii, vb.) yer adı tespit
edilirken, yerleşim birimlerinin nasıl adlandırıldığı,
adların neye göre verildiği, adlardaki felsefe, Türk ad
verme geleneği içerisinde Elazığ ili ve çevresi yer
adlarının yeri ve önemi gibi ana konular incelenmiştir.
Bunun yanı sıra Elazığ ili ve çevresi yer adlarının tespiti
ve diğer yer adları ile mukayesesi, yer adlarının Türkçe
bakımından oranı, yer adlarında meydana gelen gelişme ve
değişmeler de gözler önüne serilmiştir.
Eserde yer adları 4 ana başlıkta toplanmıştır. 1 Yer adları
2. Su adları 3.Dağ adları 4.Diğer adlar. Tüm adlar 3
başlıkta incelenmiştir. 1.Köken bakımından 2. Yapı
bakımından 3. Anlam bakımından.
Eserin sonuna eklenen sözlükte, yer adlarının hangi
haritadan tespit edildiği görülmektedir. Farklı kaynaklarda
yer adlarının anlamları ile ilgili derli toplu bilgilerin
verildiği liste de oldukça önemli bir kaynaktır.
Yazarı tarafından doktora tezinin yeniden gözden
geçirilmesiyle araştırmacıların istifadesine sunulan eser,
yer adları konusunda Türkiye sınırları içerisinde yapılan ve
yapılmakta olan pek çok çalışmaya kaynaklık edeceği
inancındayız.