Elazığ Efsaneleri
Prof. Dr. İsmail Görkem
Manas Yayıncılık, 2006, s.289, Elazığ
Anonim Halk Edebiyatı’nın bir türü olan efsaneler; şahıs, yer
ve hadiselerle ilgili olarak anlatılmakta olup, bunların
esas vasıflarının inandırıcılık olduğu söylenebilir.
Efsanelerden bazılarının kaynakları çok eski devirlere kadar
gidebilmektedir. Şahıs ve hadiselerle ilgili olarak
anlatılan efsanelerde olağanüstü vasıfların var olduğu
bilinmektedir. Efsaneler, belirli bir üslup ve şekillerinin
bulunmayışları sebebiyle, diğer türlerden kolaylıkla ayırt
edilebilir.
Kitapta, Elâzığ il sınırları dâhilinde halen anlatılmakta
olan efsaneleri, derleme metotlarına uygun bir şekilde sözlü
kaynaklardan derlenmiş ve derlenen metinler üzerinde
bilimsel çalışma yapmak gaye edinilmiştir. Bu çalışmada 80
efsane metni yer almaktadır.
Kitapta, ‘Giriş’ dışında ‘Üç Bölüm’ ve ‘Netice’ ile
‘Metinler’ bulunmaktadır. ‘Giriş’ kısmında, Elâzığ ili
hakkında genel bilgiler verildikten sonra, efsane
metinlerinin derlenmesi ve yazıya geçirilmesi hususlarında
açıklamalar yapılmıştır. ‘Birinci Bölüm’de, efsane türünün
kavram özellikleri ile, anlatmaya dayanan diğer türlerle
münasebetleri incelenmiştir. Ayrıca Türkiye’de neşredilen
efsanelere ait yayınlar tanıtılmış, daha sonra da Elâzığ
efsanelerine ait çalışmalar gözden geçirilmiştir. ‘İkinci
Bölüm’de ise, dünyada ve Türkiye’de yapılan efsane
tasniflerinden bahsedildikten sonra, derlenen metinler,
‘kutsal’, ‘gerçek’ ve ‘olağanüstülük’leri bakımından
incelenmiş; metinlerin, Anadolu-Türk Efsaneleri ve Türk
dünyasında anlatılmakta olan diğer efsanelerle
benzerliklerine işaret edilmiştir. ‘Üçüncü Bölüm’de
incelenen 80 metinde yer alan motifler tespit edilmiştir.
Çalışmanın ‘Netice’ kısmında ise, efsanelerin incelenmesi
ile mukayesesinden elde edilen sonuçlar, ana hatlarıyla
ortaya konmuştur.
1987 yılında yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışma,
19 yıl sonra yayınlanabilmiştir. Elâzığ efsaneleri hakkında
1987 yılında sonra da pek çok neşriyat yapılmıştır.
Bunlardan bazılarına, eserimizle ilişkisi nispetinde
değinilmiştir. 1989-1997 yılları arasında hazırladığımız üç
bildiri ile iki makale çevirisi de, yeniden ‘gözden
geçirilerek’, bu kitaba konmuştur.